Torba Yasa Muhasebe Kayıtları
Kasa ve Ortaklardan Alacaklar Hesabını Beyanı
6111 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü ile bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ile işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmiştir.
1- Kapsam
Bu hüküm, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır.
2- Bilanço Düzenleme ve Beyan
Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan
-Kasa mevcutlarını ve
-İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını 6111 sayılı Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın son iş günü olan 31 Mayıs 2011 tarihine (bu tarih dahil) kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir (Ek: 22).
Kanunun 11 inci maddesinin ikinci fıkrası hükümleri uyarınca verilmesi gereken ve elektronik ortamda gönderilebilen beyannamenin, kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda göndermek zorunda olan mükellefler tarafından 340 ve 346 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda elektronik ortamda gönderilmesi zorunludur. Elektronik ortamda beyanname ve bildirim verme zorunluluğu bulunmayanlarca, söz konusu beyan kurumlar vergisi mükellefiyeti yönünden bağlı olunan vergi dairelerine kağıt ortamında yapılabilecektir.
İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarının belirlenmesinde, tek düzen hesap planında yer alan “131. Ortaklardan Alacaklar” ve “231. Ortaklardan Alacaklar” toplamından “331. Ortaklara Borçlar” ve “431. Ortaklara Borçlar” toplamının çıkarılması sonucunda kalan net tutar dikkate alınacaktır.
Söz konusu beyan sonucunda aşağıdaki esaslara göre kayıtlar düzeltebilecektir.
3- Vergisel Yükümlülükler ve Muhasebe Kayıtları
Bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarlarını düzeltmek için beyanda bulunan mükellefler, beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında vergi hesaplayacak ve hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyeceklerdir.
Söz konusu tutarların beyanı üzerine, defter kayıtlarının düzeltilmesi gerekeceği tabiidir.
Örnek 5- (A) Anonim Şirketinin, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenlediği bilançosunda kasa hesabında 150.000 TL görünmekle birlikte fiilen kasada bulunmayan tutar 145.000 TL’dir. Şirketin dönem içindeki faaliyetleri sonucunda, beyan tarihi olan 15/4/2011 tarihi itibarıyla kasa mevcudu 200.000 TL olarak görülmektedir.
Anılan mükellef, her ne kadar beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 200.000 TL olsa da, 31/12/2010 tarihli bilançosunu baz almak suretiyle bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu içinde fiilen kasada bulunmayan tutarları esas alacak, bu tutarın 145.000 TL olması nedeniyle, bu tutarı beyan edecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi sonuna (31/5/ 2011 tarihine) kadar ödeyecektir.
Bu çerçevede;
Beyan tutarı: 145.000 TL
Hesaplanan vergi: (145.000 x %3=) 4.350 TL
Beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi:
___________________________ /_________________________________
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE 145.000 TL
ZARARLAR
(6111 sayılı Kanunun 11/2 Maddesi)
(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
100 KASA 145.000 TL
___________________________ /_________________________________
- Verginin hesaplanması:
___________________________ /_________________________________
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE 4.350 TL
ZARARLAR
(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.350 TL
/
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:
_____ /____________________
950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 149.350 TL
GİDERLER
951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 149.350 TL
GİDERLER ALACAKLI HESABI
_____ /____________________
Örnek 6- (K) Anonim Şirketinin, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenlediği bilançosunda kasa hesabında 200.000 TL görünmekte olup, dönem içindeki faaliyetleri sonucunda, beyan tarihi olan 23/3/2011 tarihi itibarıyla kasa mevcudu 110.000 TL’dir.
Anılan mükellef, her ne kadar, 31/12/2010 tarihli bilançosunu baz almak suretiyle bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu 200.000 TL olsa da, beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 110.000 TL olduğundan, fiilen kasada bulunmayan kısım esas alınmak suretiyle en fazla bu tutar (110.000 TL) kadar beyanda bulunabilecektir.
Bu tutarın 100.000 TL’lik kısmının kasada fiilen bulunmadığı varsayıldığında beyan edilecek tutar ve üzerinden hesaplanacak vergi aşağıdaki gibi olacaktır.
Beyan tutarı: 100.000 TL
Hesaplanan vergi: (100.000 x %3=) 3.000 TL
ve beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi:
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 100.000.TL
(6111 sayılı Kanunun 11/2 Maddesi) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
100 KASA 100.000 TL
Verginin hesaplanması:
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 3.000.TL
(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.000.TL
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:
___________________________ /_________________________________
950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 103.000 TL
GİDERLER
951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 103.000 TL
GİDERLER ALACAKLI HESABI
Örnek 7- (C) Anonim Şirketinin, 31/12/2010 tarihli bilançosunda bulunmakla birlikte işletme bakımından gerçekte olmayan ortaklardan alacak ve ortaklara borç tutarları, bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibi olup, beyan tarihi itibarıyla bu tutarların değişmediği varsayılmıştır.
- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı 150.000 TL
- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı 75.000 TL
- 331. Ortaklara Borçlar hesabı (85.000) TL
- 431. Ortaklara Borçlar hesabı (60.000) TL
Bu çerçevede;
Beyan tutarı: [(150.000+75.000)-(85.000+60.000)=] 80.000 TL
Hesaplanan vergi: (80.000 x %3=) 2.400 TL
olacaktır.
Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan edecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir.
Beyanla ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:
___________________________ /_________________________________
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE 80.000 TL
ZARARLAR
(6111 sayılı Kanunun 11/2 Maddesi) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 65.000 TL
231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 15.000 TL
Verginin hesaplanması:
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE 2.400 TL
ZARARLAR
(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 2.400 TL
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı: _______________ /
950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 82.400 TL
951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 82.400 TL
GİDERLER ALACAKLI HESABI
____________________ /_________________________________
Örnek 8- (Y) Limited Şirketinin, 31/12/2010 tarihli bilançosunda bulunmakla birlikte işletme bakımından gerçekte olmayan ortaklardan alacak ve borç tutarları bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibidir.
- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı 200.000 TL
- 431. Ortaklara Borçlar hesabı (80.000) TL
Beyan tarihi itibarıyla ise ortaklardan alacak ve borç tutarları şu şekildedir.
- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı 50.000 TL
- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı 180.000 TL
- 331. Ortaklara Borçlar hesabı (100.000) TL
Bu çerçevede, beyan tarihi itibarıyla ortaklardan (net) alacak tutarı; [(50.000+180.000)-(100.000)=] 130.000 TL olsa da 31/12/2010 tarihi itibarıyla ortaklardan (net) alacak tutarı; [(200.000)-(80.000)=] 120.000 TL’dir. Buna göre;
Beyan tutarı: [(200.000)-(80.000)=] 120.000 TL
Hesaplanan vergi: (120.000 x %3=) 3.600 TL
olacaktır.
Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan edecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir.
Beyanla ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:
___________________________ /_________________________________
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 120.000 TL
(6111 sayılı Kanunun 11/2 Maddesi) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 50.000 TL
231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 70.000 TL
___________________________ /_________________________________
- Verginin hesaplanması:
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE 3.600 TL
ZARARLAR
(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.600 TL
- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:
950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 123.600 TL
951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 123.600 TL
GİDERLER ALACAKLI HESABI
6111 Sayılı Torba Yasanın Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra meslek mensupları tarafından en çok merak edilen konu muhasebe kayıtları olacaktır.
Torba yasa ile ilgili Tebliğ çıkana kadar kasa fazlasının, ortaklara borçlar hesabının, KDV matrah artırımının, stokların fiili duruma getirilmesi ile ilgili muhasebe kayıtları meslektaşlar arasında tartışılacaktır. Bizde elimizden geldiği kadarı ile muhasebe kayıtlarının nasıl yapılacağı konusunda bilgi vermeye çalışacağız.
5- Beyan Edilen Kıymetlerin Kayıtlara İntikali
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı; makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açacaktır.
Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir.
Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve 6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin ikinci fıkrasına göre, ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.
Örnek 2- (A) Limited Şirketi, stoklarında bulunan ancak kayıtlarında yer almayan (X) malına ilişkin envanter listesini hazırlamıştır. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu malın kendisi tarafından belirlenen rayiç bedeli 20.000 TL’dir. Şirketin bu bildirimine ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.
________________________ / ________________
153 TİCARİ MALLAR 20.000.-TL
191 İNDİRİLECEK KDV 2.000.-TL
525 KAYDA ALINAN EMTİA KARŞ. 20.000.-TL
(6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 2.000.- TL
(Sorumlu sıfatı ile ödenecek KDV)
__________________________ / ______________
Bu malın satılması halinde kayıtlara intikal ettirilecek satış bedeli 20.000 TL’nin altında olamayacaktır.
Örnek 3- (B) Anonim Şirketi, kayıtlarında yer almayan makine ve demirbaşlarını kayda almak istemektedir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu kıymetlerin mükellefçe belirlenen rayiç bedeli 40.000 TL olup, envantere alınmasına ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
_______________________________ / _______________
253 TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR 40.000.-TL
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD.VE ZAR 4.000.-TL
526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT ÖZEL KARŞILIK HS 40.000.TL
(6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.000.TL
(Sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV) ________________________________ / ______________
Mükellef, söz konusu makine ve demirbaşlarını 31/12/2011 tarihine kadar satarsa, bu satıştan önce, satmadığı takdirde 31/12/2011 tarihinde aşağıdaki muhasebe kaydını yapacaktır.
________________________________ / _________________________________
526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT 40.000.-TL
ÖZEL KARŞILIK HESABI (6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 40.000.-TL
Mükellefin, örneğimizdeki makine ve demirbaşlarını peşin olarak 50.000.-TL’ye satması halinde bu satışa ilişkin yukarıdaki kayıtla birlikte yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
100 KASA HESABI 59.000.TL.
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 40.000.TL
253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 40.000.TL
391 HESAPLANAN KDV 9.000.TL
679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 50.000.TL
