Yeni Türk Ticaret Kanununun İhdas Ettiği Suçlar, Cezaları ve Olası Sorunlar
1 Aralık 2011, A.Bumin DOĞRUSÖZ
(Bu makale Yaklaşım Dergisi Aralık 2011 sayısında da yayınlanmıştır)
1 Temmuz 2012 tarihinde halen yürürlükte olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun yerini alacak olan yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, şeffaflığı sağlama, bilgi toplumunu gerçekleştirme, sermaye şirketlerinde kurumsallaşmayı sağlama, şirket toplulukları düzenini kurma, elektronik dünyasındaki gelişmeleri şirketler âlemine aktarma gibi çeşitli düşüncelerle sermaye şirketleri için yeni bir düzen oluşturmuştur. Bunun doğal sonucu da bu yeni düzenin yaşama sağlıklı olarak aktarılmasını sağlayabilmek için, bu düzene bağlı suç ve cezalar da oluşturulmuştur. Bu suç ve cezalar, suçun unsurlarını belirlemede ilgili maddelere atıflar suretiyle, Kanunun 562. maddesinde düzenlenmiştir.
Suç ve cezaların düzenlendiği 562. madde ve bu suçların soruşturma ve kovuşturmasının re’sen yapılacağını düzenleyen 563. madde, Kanunun “Ticaret Şirketleri” başlıklı 2. Kitabının içerisinde anonim şirketlerin düzenlendiği 4. Kısmın sonunda 12. Bölüm olarak yer almıştır. Oysa yaptırıma bağlanan fillerin bir kısmı, 5. Kısımda düzenlenen sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerle ve 6. Kısımda düzenlenen limitet şirketlerle ilgilidir. Bu nedenle 562 ve 563. maddelerin Kanunda, yine ayrı bir bölüm olarak 6. Kısmın sonunda veya limitet şirketleri düzenleyen kısımdan sonra 7. Kısım olarak yer alması, bana göre daha doğru olurdu. Nitekim bütün kanunlarda yaptırıma bağlanan fiil veya yükümlülükler yer aldıktan sonra son bölümde/kısımda aykırılık halinin yaptırımları belirlenmiştir. Yeni TTK’ da ise bazı fiillerde bunun tam tersi olmuştur. Örneğin web sayfası yükümlülüğü ile ilgili yaptırımlar 562. maddede düzenlenirken, web sayfasına ilişkin yükümlülükler Kanunun 1524. Maddede yer almıştır.
Kanunun 563. maddesinde, 562. maddede sayılan suçların soruşturma ve kovuşturmasının re’sen yapılacağı hükme bağlanmakla, bu suçların takibinin şikâyete bağlı olmadığı vurgulanmıştır.
Öte yandan 562. maddede sayılan bu fillerin başka kanunlarda daha ağır cezaya bağlandığı hallerde, diğer kanunlardaki ağır ceza uygulanacak, TTK’ da hükme bağlanan ceza uygulanmayacaktır (md. 562/13). Ancak 562/12’de düzenlenen “web sayfası oluşturmama, mevcut web sayfasının bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine özgülememe veya gerekli bilgileri web sayfasına koymama” fiili bu kuralın dışında tutulmuştur. Bunun sebebi, gerekçede yoktur. Kanaatimizce bu durum; ya bu fillere konu yükümlülüklerin yeni ihdası ve dolaysısıyla suç kapsamına yeni alınması sebebiyle başka kanunlarda bu konuda bir düzenleme olamayacağı düşüncesinden ya da Adalet Komisyonunda fıkra numaraları yeniden düzenlenmesi sırasında gerekli özenin gösterilmemiş olmasından kaynaklanmıştır
Yeni Türk Ticaret Kanununun bir kısım filleri, suç olarak düzenlemesi ve bunlara adli yaptırımlar (para cezası ve/veya hapis) öngörmesi de bana göre yerinde olmamıştır. Çünkü bu düzenleme; tacirler, şirket yöneticileri ve temsilcileri hakkında ceza yargılamasını gerektirecek ve verilen cezalar onlar hakkında adli sicilde sabıka kaydı olarak yer alacaktır. Bu nedenle, ceza hukukundaki “ekonomik suçun cezasının da ekonomik olması” gerektiği yolundaki yaygın görüş uyarınca bu fillerin pek çoğunun, md.33/2 de olduğu gibi, “ticari kabahat” olarak düzenlenmesi bana göre daha yerinde olurdu.
Yeni Türk Ticaret Kanununun 562. maddesinde suç kabul ettiği filer ve bu filler için öngörülen ceza aşağıda bir tablo (Tablo – I ) olarak verilmiştir. Ancak filler suçun maddi unsurunun düzenlendiği madde veya fıkranın özü olarak verilmiştir. Bu nedenle tabloda atıf yapılan maddeye de bakılmasında yarar vardır.
TABLO – I
YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNUN 562. MADDESİ İLE SUÇ OLARAK KABUL EDİLEN FİİLLER
SUÇ OLARAK KABUL EDİLEN FİİLLER | ÖNGÖRÜLEN CEZA |
Defter tutma yükümlülüğünü yerine getirmemek (md.64/1) | 200 güne kadar adli para cezası |
Ticari işletmeyle ilgili gönderilen her türlü belgenin kopyasını saklamamak (md. 64/2) | 200 güne kadar adli para cezası |
Defterlerin açılış ve kapanışlarını notere onaylattırmamak (md. 64/3) | 200 güne kadar adli para cezası |
Defterlerin usulüne uygun tutmamak (md. 65) | 200 güne kadar adli para cezası |
Hileli envanter çıkartmak (md. 66) | 200 güne kadar adli para cezası |
Defter ve belgelerin basılı ortamda ibraz edilememesi (md. 86) | 200 güne kadar adli para cezası |
Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunca belirlenmiş Muhasebe Standartlarına uymamak (md. 88) | 100 günden 300 güne kadar adli para cezası |
Bağlı Şirket Yönetim Kurulunun, faaliyet yılının ilk 3 ayı içinde bağlı şirketler hakkında gerekli raporu düzenlememesi (md. 199/1 ve 4) | 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası |
Bu Kanuna göre tutulan veya muhafaza edilen defter, kayıt ve belgeleri yetkililere ibraz etmeme, denetim elemanlarının görevlerini yapmalarına engel olma | Üç aydan iki yıla kadar hapis |
Şirket Kurucularının gerçeğe aykırı beyanname tanzimleri (md. 349) | 300 günden az olmamak üzere adli para cezası |
Şirket Kuruluşunda kuruluş denetçisinin gerçeğe aykırı rapor tanzimi (md. 351) | 300 günden az olmamak üzere para cezası |
Pay sahiplerinin mutat ticari gerekler dışında şirkete borçlanması (md. 358) | 300 günden az olmamak üzere adli para cezası |
Yönetim Kurulu üyelerinin kendisinin veya yakınlarının ortağı oldukları şahıs şirketleri ile en az %20’sine iştirak ettikleri şirketlerin şirkete borçlanması (md. 395) | 300 günden az olmamak üzere adli para cezası |
Anonim Şirketin ve topluluğun finansal tablolarını düzenlemekle yükümlü ana şirketin yönetim kurulunun tabloları, raporları, genel kurul kararını ilan ettirmemesi (md. 524) | 200 günden az olmamak üzere adli para cezası |
Görevleri dolayısıyla defter ve belgeleri inceleyenlerin öğrendikleri iş ve işletme sırlarını açıklamaları (md. 527) | 1 yıla kadar hapis 300 güne kadar adli para cezası |
Şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, azaltılma, birleşme, bölünme, tür değiştirme veya menkul kıymet ihracıyla ile belge, beyan ve taahhütnamelerinin Kanuna veya gerçeğe aykırı olması (md. 549) | 1 yıldan 3 yıla kadar hapis |
Taahhüt olunmamış veya ödenmemiş sermayeyi taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi göstermek veya sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin olmadığını bilerek taahhüde muvafakat etmek (md. 550) | 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası |
Ayni sermaye veya devralınacak işletme veya ayınlara emsaline nazaran yüksek fiyat takdir etmek veya bunların durumlarını farklı göstermek (md. 551) | 3 aydan 2 yıla kadar hapis |
Şirket kurmak veya sermaye artırımı amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izinsiz olarak halk dan para toplamak (md. 552) | 6 aya kadar hapis |
Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içinde Anonim, Limitet ve Paylı Komandit Şirketlerde Kanunun 1502. maddesi uyarınca web sayfasını oluşturmamak veya mevcut web sayfasının bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine özgülememek | 6 aya kadar hapis ve 100 günden 300 güne kadar adli para cezası |
Web sayfasına konulması gereken bilgileri koymamak | 3 aya kadar hapis ve 100 güne kadar adli para cezası |
Kanunun 562/12. maddesinde “Anonim, Limitet ve Paylı Komandit Şirketlerde Kanunun 1502. maddesi uyarınca web sayfasını oluşturmamak veya mevcut web sayfasının bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine özgülememek” fiilinin cezalandırılması, kanununun yürürlüğünden itibaren üç ay içinde bu yükümlülüklerini yerine getirmemiş olanlar için öngörülmüştür. Bu üç aylık süre 1 Ekim 2012 tarihinde dolacaktır. Ancak sermaye şirketlere bu yükümlülükleri getiren düzenleme, 1.7.2013 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu nedenle buradaki üç aylık süreyi, “yükümlülüğün yürürlüğe girdiği tarihten (1.7.2013) itibaren üç ay” şeklinde anlamak gerekmektedir. Aksi yorum bir hukuk garabeti ve kaos doğuracaktır. Ancak hem şirketlere yükümlülüğün yerine getirilmesi için 1 yıllık ilave süre tanınması, hem de üç ay ilave süre verilmesi de anlamlı olmamakla birlikte, başka çıkış yolu gözükmemektedir.
Web sayfası oluşturma yükümlülüğünün TTK’nin yürürlüğe girmesinden sonra yeni kurulan şirketler için de geçerli olduğu, ancak onlar için de bu yükümlülüğün 1.7.2013 sonrası için söz konusu olacağı açıktır. Ancak 562/12. maddenin lafzi ifadesi, yeni TTK’nin yürürlüğe girdiği tarihte mevcut sermaye şirketleri için yaptırım öngörüldüğü şeklinde anlamlandırılmaya elverişlidir. Bu durumda Kanunun yürürlüğünden sonra kurulan şirketlerin bu yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde cezai yaptırım söz konusu olmayacaktır.
Öte yandan 1.7.2013’den sonra kurulan şirketler için, web sayfası oluşturma süresinin tanınmamış olması da bir eksikliktir. Web sayfasının oluşturulması, mutlaka ki tüzel kişilik kazanılmasından sonra ve bu yöndeki belli bir çalışmadan sonra gerçekleştirilebilecektir.
Burada da 516/12. maddenin, TTK’nin yürürlüğe girmesinden sonra kurulacak sermaye şirketlerini de kapsama alacak ve yükümlülüğün yürürlüğe girmesinden sonra kurulacak şirketler için de yükümlülüklerin yerine getirilmesi için üç aylık sürenin tanınmasını sağlayıcı düzeltme yapılmasına ihtiyaç vardır.
Kanunun bir diğer eleştirilecek yönü de, suç ve cezaları düzenleyen bir hükme (md.562) yer verilmesine rağmen başkaca maddelerde de suç ve cezaların düzenlenmiş olmasıdır. Olması gereken, ya bütün suç ve cezaların bir madde de toplanması ya da bütün suç ve cezaların ilgili maddelere veya bölümlere/kısımlara dağıtılmasıydı. Kanunun 562. Maddesinde yer almayan diğer suç ve cezaların listesi ise aşağıda bir tablo olarak sunulmuştur.
TABLO - II
YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNUN 562. MADDESİ DIŞINDA SUÇ OLARAK KABUL EDİLEN FİİLLER
MADDE | SUÇ KABUL EDİLEN FİİL | ÖNGÖRÜLEN CEZA |
38/1 | Tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunma | Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
51 | Ticaret Kanununun ticari işletme ve ticaret unvanına ilişkin düzenlemelerine aykırı davranışlar (md.38 ila 46 ve 48) | Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
62/1a | Kanunun 55. Maddesinde yazılı haksız rekabet fillerinden birini kasten işlemek | İki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
62/1b | Kendi icap ve tekliflerinin rakiplerine nazaran kabul edilmesi için kasten yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek | İki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
62/1c | Çalışanları, vekilleri veya yardımcılarını üretim veya ticaret sırlarını ele geçirmek için aldatmak | İki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
62/1d | Çalışanların veya vekillerinin haksız rekabet oluşturan fillerini işlediklerini öğrenip de önlemeyen veya gerçeğe aykırı beyanı düzeltmeyenler | İki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
