1. 657, 926 ve 2914 Sayılı Kanunlara Tabi Olan Hizmet Erbabına Yapılan Aile Yardımı Ödemeleri :
Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 28 inci maddesinin 4 numaralı bendinde hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının vergiden müstesna olduğu hükme bağlanmıştır.
Öteyandan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 ve müteakip maddelerinde 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun 153 ve müteakip maddelerinde ve 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 10 uncu maddesinde, bu kanunlara tabi olan hizmet erbabının eşleri ile çocukları için aile yardımı ödeneği verilmesi ve bu ödeneğin hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaması hükme bağlanmıştır.
Bu nedenle; 657, 926 ve 2914 sayılı Kanunlara tabi olan hizmet erbabına eşi ve çocukları için "aile yardımı ödeneği" adı altında yapılan ödemelerin, kanunlarında yer alan hükümleri uyarınca ve Gelir Vergisi Kanunu hükümleri ile ilgilendirilmeksizin hiç bir vergiye tabi tutulmadan ödenmesi gerekmektedir.
2. 657, 926 ve 2914 Sayılı Kanunlara Tabi Olmayan Hizmet Erbabına Eşi İçin Aile Yardımı veya Benzer Adlarla Yapılan Ödemeler ile Çocuk Zammı Ödemeleri :
a) Aile Yardımı veya Benzer Adlar Altında Yapılan Ödemeler :
Bilindiği üzere; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun değişik 61 inci maddesinde, "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez" denilmiş ve Gelir Vergisi Kanununun istisnalarını düzenleyen hükümlerinde hizmet erbabına eşi için "aile yardımı" veya benzer adlarla yapılan ödemelerin Gelir Vergisinden müstesna tutulacağına ilişkin bir hükme yer verilmemiştir.
Bu nedenle 657, 926 ve 2914 sayılı Kanunlara tabi olmayan hizmet erbabına eşleri için kendi statüleri uyarınca aile yardımı veya başka adlar altında yapılan ödemelerin ücret ödemesi olarak kabul edilerek, Gelir Vergisi Kanununun ilgili hükümleri uyarınca vergiye tabi tutulması gerekmektedir.
b) Çocuk Zammı Ödemeleri :
Bilindiği üzere; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 25 inci maddesinin 4 numaralı bendinde, "Hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının (Bu zamlar Devletçe verilen miktarı aştığı takdirde fazlası vergiye tabi tutulur.)" Gelir Vergisinden müstesna tutulduğu hükme bağlanmıştır.
Öteyandan; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 241 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 202 nci maddesinde "Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan eşi ile çocuklarından herbiri için 25 gösterge rakamının aylık katsayı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Ancak ikiden fazla çocuk için aile yardımı ödeneği verilmez ..." denilmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun yukarıda anılan hükmünden de anlaşılacağı üzere, Devlet memurlarına çocukları için çocuk zammı olarak "aile yardımı ödeneği" verilmektedir. Bu nedenle, Devletçe, hizmet erbabına çocukları için yapılan aile yardımı ödeneğinin çocuk zammı olarak kabul dilmesi ve 657, 926 ve 2914 sayılı Kanunlara tabi olmayan hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının Devletçe verilen miktarla kıyas edilerek, istisnanın Devletçe verilen miktarı aşmayan kısmına uygulanması gerekmektedir.
Bu açıklamalara göre; 657, 926 ve 2914 sayılı Kanunlara tabi olmayan hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının, her bir çocuk için ödenen tutarın 25 gösterge rakamının Devlet memuru aylıklarına uygulanan cari katsayı ile çarpılması sonucu bulunan miktarı aşmaması ve ödemenin iki çocuktan fazla çocuk için yapılmaması şartı ile Gelir Vergisinden müstesna tutulması gerekir.
Yapılan çocuk zammı ödemelerinin Devlet memuruna her bir çocuk için verilen miktarı aşması halinde aşan kısım ile iki çocuktan fazla çocuk için çocuk zammı ödenmesi durumunda, bu ödemelerin Gelir Vergisine tabi tutulması icap eder.
Örnek : 1 İşçi statüsünde çalışan bir hizmet erbabına orta düzeyde tahsil yapan bir çocuk için ayda 600 TL., ilkokulda okuyan bir çocuğu için ayda 500 TL., tahsilde olmayan iki çocuğunun her biri için de ayda 400 TL. olmak üzere toplam ayda 1900 TL. çocuk zammı ödenmektedir. Bu işçiye ödenen çocuk zammının, her bir çocuk için ödenen tutarı 1984 yılı için Devlet Memurlarına verilen (25x41) = 1025 TL. yi aşmadığından, iki çocuk için verilen miktarı (600 + 500 = 1100 lirası) vergiden müstesna tutulacak, ikiden fazla çocuk için verilen çocuk zamları ise (400 + 400 800 lirası) vergiye tabi tutulacaktır.
Örnek : 2 – İşçi statüsünde çalışan diğer bir hizmet erbabına yüksek okulda okuyan bir çocuğu için 1500 TL., orta düzeyde okuyan bir çocuğu için 1400 TL. ve ilkokulda okuyan bir çocuğu, için de 1000 TL. olmak üzere toplam 3900 TL. çocuk zammı ödenmektedir. Bu işçiye ödenen çocuk zammının, her bir çocuk için ödenen tutarı, 1985 yılı için Devlet memurlarına verilen (25 x 46 = 1150) TL yi aşması nedeniyle, aşan kısım ile üçüncü çocuk için verilen miktarı (3900 - 2300 = l600 TL.) vergiye tabi tutulacaktır.
Örnekten de anlaşılacağı üzere, istisnanın uygulanmasında her bir çocuk için ödenen tutarın vergiden istisna edilmesinde, yüksek olan tutarların esas alınması uygun olacaktır.
Öteyandan, çocuk zamlarının vergiden istisnasına ilişkin bu uygulama 241 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği 1/7/1984 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
Tebliğ olunur.
